این روزها رشد یک کسب و کار با وجود تعداد زیادی رقیب کار راحتی نیست. به همین دلیل است که برای برندسازی و تبلیغات باید به سراغ کارشناسانی بروید که علم بازاریابی دارند و میدانند چطور گلیم یک برند را از آبهای گلآلود بازار بیرون بکشند. هک رشد یکی از استراتژیهای بازاریابی است که توسط این افراد اجرا میشود. اما این اصطلاح به چه معناست و چطور اجرا میشود؟ با ما همراه باشید تا به شما پاسخ دهیم.
منظور از هک رشد چیست؟
هک رشد (Growth Hacking) یک روش آزمایش محور است تا موثرترین راههای رشد یک کسب و کار را پیدا کند. طی این فرآیند از روشهای ترکیبی شامل بازاریابی، توسعه، طراحی، مهندسی دادهها و تجزیه و تحلیل استفاده میشود. از آنجا که در این روش، هکر رشد به جای پیروی از تکنیکهای رایج، از روشهای سریع، ارزان و نوآورانه برای رشد کسب و کار استفاده میکند، به آن «هک رشد» گفته میشود. برای مثال روشهایی مثل استراتژی گاو بنفش میتواند در خلق رشد کاربرد داشته باشد.
اما شاید بپرسید هکر رشد کیست؟ او فردی مبتکر، باهوش و مسلط به علم بازاریابی است و هدف اصلی او از اجرای استراتژیهای خلاقانه و مقرون به صرفه، رشد یک کسب و کار است. در واقع میخواهد مطمئن شود کسب و کار میتواند مشتریان را تا جایی که میتواند، بدست آورد و تا جایی که ممکن است آنها را حفظ کند.
تاریخچه هک رشد
این اصطلاح در سال 2010 برای اولین بار مطرح شد و اولین بار «شان الیس – SEAN ELLIS» از این عبارت استفاده کرد. این اصطلاح به کسی اطلاق میشود که مسئولیت و تعهد اصلی او رشد یک کسب و کار است و همه منابع را جهت بهبود پتانسیل رشد به کار میگیرد. یک سال بعد «اندرو چن» هم از این اصطلاح استفاده کرد و مدتی بعد شان الیس با دیلن لا کام، اورت تیلور، مورگان براون و چند نفر دیگر برای راهاندازی پروژه Growth Hackers وارد همکاری شدند تا مجموعهای از چند نرمافزار را بهعنوان سرویس ساس (SaaS) ارائه دهند. (سایت رسمی شان الیس)
در سال 2013 نیز یک اجلاس در شهر سانفرانسیسکو برگزار شد که هکرهای رشد را به عنوان بازاریابان موفق معرفی کرد. آنها توانسته بودند از این روش ارتقاء فروش در شبکههای اجتماعی استفاده کنند. حالا این روش به یکی از تاکتیکهای بازاریابی تبدیل شده است و بسیاری از کسب و کارها برای ارتقا سریع از آن استفاده میکنند.
شاید موفقیت شان الیس در راهاندازی چندین شرکت اینترنتی و دستیابی به رشد سریع و در زمان کوتاه بود که باعث شهرت و محبوبیت هک رشد میشد. او توانسته بود به شرکتهایی که در حال عرضه اولیه عمومی محصولات خود بودند، کمک کند تا بیشترین میزان فروش را بدست آورند.
ویژگیها و مهارتهای هکر رشد چیست؟
این استراتژی بازاریابی ویژگیهای زیادی دارد که عبارتند از:
- ردیابی و تجزیه و تحلیل دادهها
- استفاده از روشهای بازاریابی اکتسابی در شبکههای اجتماعی، موتورهای جستجو، ایمیل مارکتینگ و ….
- استفاده از ابزارهای فنی برای رشد کسب و کار
- توانایی حفظ مشتریان
- بهینه سازی نرخ تبدیل و تست A/B
- اولویت دادن به مشتریان و شناخت پرسونای مشتری
- برخورداری از اتوماسیون بازاریابی
- مقرون به صرفه بودن روشهای هک رشد
اما برای اینکه یک فرد را هکر رشد بدانیم باید این مهارتها را داشته باشد:
- کمک به رشد سریع کسب و کار
- تمرکز هر چه بیشتر بر روی مخاطبان هدف در مدت زمان کوتاه
- اعداد محور بودن و توانایی ردیابی و تجزیه و تحلیل معیارهای رشد
به طور کلی یک هکر رشد باید بتواند سریع کار کند و تا حد امکان کمتر به دیگران وابسته باشد. به تنهایی برنامهریزی کردن، آنالیز دادهها و طراحی مسیر جذب مشتری از جمله مهمترین مهارتهای مورد نیاز برای بازاریابی هکر رشد است. نیاز نیست این فرد در همه چیز متخصص باشد، فقط باید اصول هر چیزی را درک کند تا قادر به تکرار سریع آن باشد.
تفاوت بازاریابی و هک رشد چیست؟
هک رشد یکی از استراتژیهای بازاریابی است و از بسیاری از تکنیکهای بازاریابی مدرن استفاده میکند و با بازاریابی سنتی کاملاً متفاوت است. زیرا در خلق رشد، رشد و توسعه یک کسب و کار سریع اتفاق میافتد و پایدار است. اما در بازاریابی سنتی، مارکترها به دنبال افزایش آگاهی از برند و بالا بردن وفاداری مشتریان هستند. بنابراین میتوان گفت هک رشد نسبت به بازاریابی سنتی انعطافپذیری بیشتری دارد و چابکتر است. در این روش بیشتر بر روی تناسب محصول و بازار تمرکز میشود، اما بازاریابی سنتی بر روی سفر مشتری تمرکز دارد.
یکی دیگر از تفاوتهای بازاریابی سنتی با هک رشد در میزان نوآوری و خلاقیت است. در حالی که بازاریابی سنتی بر روی تحلیل و استراتژیک و تکنیکهای رایج تکیه دارد، اما هک رشد تجربی است و به دنبال روشهای نوآورانه میرود. در نهایت باید گفت هک رشد برای راه اندازی کسب و کار اینترنتی مناسبتر از بازاریابی سنتی است.
تکنیکهای اصلی هک رشد چیست؟
برای اینکه یک هکر رشد بتواند به توسعه یک کسب و کار کمک کند، از تکنیکهای زیر بهره میبرد:
استفاده از استراتژی بازاریابی ارجاعی
اولین تکنیکی که یک هکر رشد درنظر دارد، انتخاب زمان برای اجرای بازاریابی ارجاعی است. یعنی درست زمانی که مشتریان به محصولات نیاز داشته باشند، تبلیغات در مقابل آنها قرار میگیرد. در استراتژی بازاریابی ارجاعی به مشتریانی که بتوانند از دوستان و خانواده خود برای خرید محصول دعوت کنند، پاداش داده میشود.
اما تکنیک استراتژی بازاریابی ارجاعی زمانی به نتیجه میرسد که مشتریان به محصول نیاز داشته باشند و آن را ارزشمند بدانند.
برای مثال به گفته درو هیوستون (مدیر شرکت Dropbox) او توانست با استفاده از روش بازاریابی ارجاعی تا 60 درصد کاربران سایت خود را افزایش دهد. سرویس دراپباکس به کاربران این امکان را میدهد تا دوست خود را معرفی کرده و هر دو از فضای ذخیرهسازی بیشتری استفاده کنند.
تغییر بازاریابی محتوا برای افزایش درک محصول
یکی دیگر از تکنیکهای هکرهای رشد برای توسعه سریع یک کسب و کار، تغییر دادن بازاریابی محتواست. در بازاریابی محتوا محتواهای ارزشمند برای افزایش بازدیدکنندگان سایت و صفحات در شبکههای اجتماعی تولید میشود. در واقع کارشناسان دیجیتال مارکتینگ و بازاریابها از این روش برای اثبات ارزش محصول و تشویق مخاطبان برای خرید استفاده میکنند.
اما در هک رشد باید بر روی تغییر محتواهای قبلی تمرکز شود. اگر بازاریابی محتوا به نتیجه کافی نرسیده باشد، هکر رشد با ایجاد تغییرات بنیادی روی آنها سعی به افزایش مخاطبان میکند.
تولید پادکست، ویدئو، کتابهای الکترونیکی و PDF، وبینار، اینفوگرافیک و … همگی میتوانند برای بازاریابی محتوا استفاده شوند. در واقع اطلاعات موجود در محتواها باید به نفع نیاز کاربران تغییر کند.
استفاده از قدرت و نفوذ اینفلوئنسرها
اینفلوئنسر مارکتینگ هم به افزایش میزان آگاهی از یک برند کمک زیادی میکند. حتی در دورههای آموزش فروش اینترنتی روی این مورد تاکید زیادی میشود و بسیاری از کسب و کارها با بلاگرها همکاری میکنند. البته پیدا کردن مرتبطترین شخصیتها با کسب و کار هم اهمیت زیادی دارد.
در بازاریابی خلق رشد همیشه مناسبترین اینفلوئنسرها انتخاب میشوند تا بهترین نتیجه را دریافت کنند. از آنجا که هک رشد به دنبال ارزانترین روشها برای ارتقاء کسب و کار است، اینفلوئنسرهای مگا و کلان (با بیش از 200000 فالوور) را انتخاب نمیکند. زیرا ممکن است دستمزد زیادی را درخواست کنند. در مقابل اینفلوئنسرهای میکرو و نانو (با کمتر از 60000 فالوور اما نرخ تعامل بالاتر) اغلب انتخاب هکرهای رشد هستند.
تعداد فالوورها، فرکانس ارسال، تناسب فالوور با برند و محصولات، اصالت اینفلوئنسر و مثبت بودن پست از جمله نکاتی است که در این تکنیک هک رشد به آنها توجه میشود.
در این مورد باید به برند جهانی پوشاک باشگاه ورزشی Gymshark اشاره کنیم که توانست با روش اینفلوئنسر مارکتینگ تاثیر زیادی در بازار به جا بگذارد. بن فرانسیس 19 ساله بنیانگذار این مجموعه بود و کار خود را در گاراژ خانه شروع کرد. اما به لطف بازاریابی اینفلوئنسر در هک رشد اکنون به یک میلیاردر تبدیل شده است.
تکنیک ایمیل مارکتینگ
هکرهای حرفهای رشد میدانند که چطور با لیست ایمیل مخاطبان بیشتری برای شرکت پیدا کنند. به طوری که با پستهای رسانههای اجتماعی، ایمیلهای جمعی، پست مهمان و پادکستها، سر و صدا ایجاد کرده و افراد را به صفحه ثبت نام خود هدایت میکنند.
یک نمونه موفق از شرکتهای تازه تاسیس شده که از این روش استفاده کرد، Brew Bike است. این شرکت با ترکیب ایمیل مارکتینگ و بازاریابی ارجاعی توانست افراد زیادی را برای ثبتنام در سایت ترغیب کند و سپس با ارائه محصولات رایگان تعداد زیادی مشتری پیدا کرد.
در اینجا چند تاکتیک خلق رشد برای تشویق مخاطبان در چک کردن ایمیل آورده شده است:
- ارسال ایمیلهای شخصیسازی شده برای هر مخاطب
- ساختن صفحه فرود در سایت با نام مستعار یا عنوان جذاب
- منتشر کردن پست مهمان در سایتهای معتبر
- درخواست از مخاطبین برای ارسال پیشنهادات شما به دوستان و خانواده
تشویق مشتریان برای نوشتن نظرات و تولید محتوا
یکی دیگر از تکنیکهای بازاریابی هک رشد تشویق مخاطبان برای بالا بردن نرخ تعاملات است. محتواهایی که توسط کاربران تولید میشود (UGC) میتواند حاوی اطلاعات مهمی مثل نظرات، تجربیات و یا تاثیرات یک محصول باشد. به همین دلیل است که از نظر بسیاری از مخاطبان این محتواها ارزشمندتر هستند.
هکرهای رشد از این محتواها و اطلاعات درج شده در آنها برای پلتفرمهای شبکههای اجتماعی و سایت استفاده میکنند. یک نمونه از آن را میتوان در نظرات مربوط به کالاها در سایت دیجی کالا مشاهده کرد. دیجی کالا از مشتریان خود میخواهد بعد از خرید هر محصول نظرات خود را در مورد آن در سایت درج کنند و در ازای این کار با انجام قرعهکشی به آنها پاداش میدهد.
در عین حال همین نظرات مشتریان قبلی یک محصول میتوانند راهنمای بسیاری از کاربران برای خرید باشند. حتی بسیاری از افراد اگر قصد خرید از دیجی کالا را هم نداشته باشند، این نظرات را مطالعه کرده و سپس اقدام به خرید میکنند.
ایجاد شبکهای از حامیان
همانطور که گفتیم یکی از ویژگیهای خلق رشد حفظ مشتریان است تا محصولات را خریداری کنند. به همین دلیل باید تکنیکهایی برای حفظ آنها وجود داشته باشد. هکرهای رشد عمدتاً برای حفظ مشتریان شبکهای از حامیان برند را تشکیل میدهند تا بازخورد ایجاد کنند و از آنها بخواهند در مورد نام تجاری صحبت کنند. حامیان یک برند به فضای اختصاصی نیاز دارند تا مستقیم با تیم بازاریابی یک برند و همدیگر ارتباط داشته باشند.
به عنوان مثال، افزونه وردپرس Elementor دارای یک گروه فیسبوک با بیش از 145 هزار عضو است که در مورد نحوه استفاده از ابزار و کمک به همدیگر بر رفع چالشهای استفاده از این ابزار صحبت میکنند. انجمنها یکی از بهترین گزینهها برای ایجاد شبکهای از حامیان است.
همکاری با سایر برندها
یکی دیگر از تکنیکهایی که هکرهای رشد زیاد به آن توجه دارند، همکاری با سایر برندهاست تا بتوانید برنامههای جامعتری را ترتیب دهید و به منابع بیشتری دسترسی پیدا کنید. به عنوان مثال، اسپاتیفای و اوبر در سال 2014 یک کمپین بازاریابی رشد مشترک را اجرا کردند. زمانی که کاربران Spotify یک تاکسی را با Uber رزرو میکردند، میتوانستند موسیقی زمان سفر را هم انتخاب کنند.
در واقع این همکاری توانست به معرفی هر دو برند کمک کند. به این صورت که اوبر توانست یک تجربه موسیقی متناسب با سلیقه مسافران خود را ارائه دهد. از سوی دیگر برند Spotify توانست به صورت رایگان مشتریان زیادی را برای ارتقاء اشتراکهای پریمیوم خود پیدا کند.
مشارکت و همکاری با سایر برندها در هک رشد باعث تقسیم هزینههای تبلیغات نیز میشود. از سوی دیگر میتوانید از منابع، ایدهها و مهارتهای سایر برندها نیز استفاده کنید. دسترسی به مخاطبانی که به خدمات/ محصولات شما و برند در حال همکاری علاقه دارند، یکی دیگر از مزیتهای این تکنیک است.
پیدا کردن نقطه فروش منحصر به فرد در پیشنهادات
یکی دیگر از تکنیکهایی که در بازاریابی هک رشد مورد استفاده قرار میگیرد، ایجاد یک نقطه فروش منحصر به فرد (USP) است. این نقطه به برجسته کردن پیشنهادات شما به مخاطبان کمک میکند و باعث تمایز برند از رقیب هم میشود.
یک مثال در این مورد شرکت Airbnb بود که با ارائه عکاسی رایگان در روزهای اولیه خدمات خود توانست مشتریان زیادی جذب کند. البته هنوز هم هر از گاهی از این روش استفاده میکند. به این صورت که با دادن پیشنهاد به مشتریان به آنها میگوید میزبانهایی که عکسهای حرفهای از خانه خود داشته باشند، 20 درصد درآمد آنها افزایش مییابد و میتوانند 20 درصد رزرو بیشتری داشته باشند. در عین حال برای عکاسی از خانه آنها عکاسان حرفهای را به طور رایگان در اختیار آنها قرار میدهد.
شرکت Airbnb فعالیتی شبیه به شرکت جاباما در ایران را دارد. این یک پیشنهاد شرکت مبتنی بر برد-برد است. میزبانها با ارائه عکسهای حرفهایتر، پیشنهادات بیشتری دریافت میکنند و از سوی دیگر Airbnb هم در ازای رزروهای بیشتر، پورسانت بالاتری دریافت میکند.
استفاده از مهندسی رشد و آزمایشهای داده محور
مهندسی رشد یک استراتژی مبتنی بر داده است که اولین بار توسط فیسبوک انجام شد. این شرکت از مهندسی رشد برای ردیابی معیارها، آزمایش با ایدههای جدید و آنالیزهای پیچیده، راههای میانبر رشد را پیدا کرد. با این روشها میتوان نرخ تبدیلها در قیف بازاریابی را نیز افزایش داد.
برای مثال در اجرای این تکنیک باید دو صفحه فرود (A و B) را تست کنید تا ببینید چه چیزی باعث افزایش کلیکها میشود. داشتن دو متغیر متفاوت و مشابه در هر دو صفحه میتواند در نتیجهگیری این آزمایش موثر باشد.
برای مثال فیسبوک با اجرای تکنیکهای مهندسی رشد حالا بیش از سه میلیارد کاربر فعال در ماه دارد. زیرا به طور مداوم و در طول فرآیند توسعه، آزمایشاتی را انجام میدهد تا بفهمد کدام ویژگی جدید بهتر عمل میکند.
قیف هک رشد چیست؟ (معرفی قیف AAARRR)
آیا قیف هک رشد همان قیف بازاریابی است؟ قیف بازاریابی چیست و چه تفاوتی با قیف خلق رشد دارد؟ قیف بازاریابی به مسیری گفته میشود که یک مشتری راغب یا سرنخ یا Lead طی میکند تا به مشتری واقعی تبدیل شود. در مورد قیف در بازاریابی هک رشد هم باید به همین روال اشاره کرد و گفت به مسیری است که طی آن مخاطب را برای انجام یک کار (عضویت در سایت، خرید و …) ترغیب میکند.
هکرهای رشد در استارتآپها از قیف AAARRR استفاده میکنند که قصد داریم در زیر شما را با آن آشنا کنیم.
قیف AAARRR چیست؟
قیف AAARRR نوعی چارچوب است که در سال 1992 ایجاد شد و برخی به آن قیف Pirate Metrics هم میگویند. این قیف خلق رشد توانسته است به شرکتهای زیادی کمک کند تا در طول زمان توسعه پیدا کنند و موفق بمانند. در حال حاضر قیف AAARRR یکی از بهترین ابزارهای تجاری است که برای نقطه شروع هر کسب و کاری کاربرد دارد.
در واقع AAARRR از حروف اول کلمات Awareness، Acquisition، Activation، Revenue، Retention و Referral گرفته شده است. هر یک از این کلمات به مسیر قیف هک رشد اشاره دارند که به ترتیب میسر میشوند. در زیر هر کدام از آنها توضیح داده شدهاند.
-
Awareness:
مرحله آگاهسازی است تا افراد را برای بازدید از سایت یا محصول / خدمات تشویق کنید. آگاهی در قیف خلق رشد تاکتیکی برای جذب کاربران و مشتریان بیشتر از طریق قیف بازاریابی است.
-
Acquisition:
این واژه به معنای «کسب» است و به جمعآوری شخصیتهای مشتری اشاره دارد. در این مرحله باید اطلاعاتی از سرنخهای مشتریان جمعآوری میشود که از جمله باید به نام، جنسیت، سن، ایمیل، مکان جغرافیایی و … اشاره کنیم. زمانی که کاربران وارد سایت یا شبکه اجتماعی شدند، دسترسی به این اطلاعات ممکن میشود.
-
Activation:
فعالسازی در سومین مرحله است که یک سرنخ خاص مدت زمان مشخصی را در سایت یا شبکه اجتماعی میماند و برخی از صفحات یا پستها را مشاهده میکند. این مرحله اهمیت زیادی دارد و باید بتوانید راهحلی برای رفع نیاز بازدیدکننده ارائه دهید.
-
Retention:
اگر بتوانید مخاطب را در صفحه نگهدارید، موفق میشوید او را به مشتری تبدیل کنید. اما باید او به عنوان یک مشتری باقی بماند؛ بنابراین بعد از خرید از او بخواهید یک فرم را تکمیل و ایمیل خود را وارد کند. فراموش نکنید دستیابی به یک مشتری جدید چندین برابر گرانتر از نگهداشتن مشتری فعلی است.
-
Referral:
حالا وارد مرحله ارجاع شدهاید. در این مرحله باید از مشتری بخواهید به عنوان سفیر برند باشد و خدمات یا محصولات شما را برای دیگران معرفی کنند. تبلیغات دهان به دهان هنوز هم کاربرد دارد و قدیمی نشده است.
-
Revenue:
آخرین مرحله در مسیر قیف بازاریابی هک رشد «درآمد» است و به روشی برای توصیف پولی است که بعد از هزینههای جذب مشتری برایتان باقی میماند. به این پول «CAC » گفته میشود. مقدار CAC نسبت به LTV (ارزش طول عمر مشتری) باید حدود 1:3 باشد.
در خلق رشد هر 6 مرحله باید طی شوند.
4 نمونه استراتژی هک رشد کسبوکارهای موفق ایرانی
شاید فکر کنید فقط برندهای شناخته شده بینالمللی هستند که در بازاریابی هک رشد موفق عمل کردهاند. در حالی که ایرانیها هم چند سالیست با این روش توانستهاند کسب و کار خود را توسعه دهند. از جمله برندهای ایرانی موفق در استراتژی خلق رشد باید به موارد زیر اشاره کنیم:
هک رشد در شرکت اسنپ
یکی از موفقترین کسب و کارها در هک رشد بوده است. این شرکت یک سال بعد از تاسیس (1393) به استراتژی هک رشد روی آورد تا بتواند مشتریان بیشتری داشته باشد. در آن زمان اینترنتی مثل حالا فراگیر نشده بود و تعداد بسیار کمی از شهروندان ایرانی گوشیهای هوشمند داشتند.
اما این شرکت توانست خیلی سریع رشد کند و ابتدا در تهران و سپس در سایر شهرهای ایران فراگیر شد. اسنپ در سال 1392 آغاز به کار کرد و ابتدا 5 راننده داشت. یک سال بعد هم به بازاریابی هک رشد را به طور حرفهای دنبال کرد و توانست در سال 1395 به موفقیت زیادی دست پیدا کند. بعد از این هم خدمات بیشتری را اضافه کرد و حالا یکی از استارتآپهای ایرانی موفق است.
بازاریابی خلق رشد در دیجی کالا
دومین شرکتی که در ایران از این استراتژی استفاده کرد، دیجی کالا بود. این شرکت در سال 1385 فعالیت خودش را آغاز کرد و حالا به عنوان سرآمد فروشگاههای اینترنتی ایران محسوب میشود. این سایت ابتدا با معرفی، نقد و بررسی و مقایسه کالاهای دیجیتال فعالیت خود را آغاز کرد. اما کم کم به این نتیجه رسید باید کالاهای اورجینال را به کاربران معرفی کند. بالاتر به تکنیک تشویق مشتریان به تولید محتوا و تعامل در سایت هم اشاره کردیم که توسط دیجی کالا اجرا شده است.
استراتژی هک رشد در دیوار
یکی دیگر از بهترین استارتآپهایی که در ایران موفقیت زیادی را کسب کرد، دیوار است. این وب سایت در سال 92 راهاندازی شد و بعد از آن اپلیکیشن خود را هم طراحی کرد. کمک به کاربران برای توصیف محصولات، بارگذاری تصاویر باکیفیت و سایر اقداماتی که به فروش بهتر محصولات کمک کند، از جمله اقدامات این شرکت بود. حالا برای دیده شدن بهتر لوازم قسمت «نردبان» را اضافه کرده است تا کاربرانی که میخواهند آگهی آنها بیشتر دیده شود، در بالاترین نقطه قرار بگیرند.
بلوبانک
اگر در این اپلیکیشن ثبتنام انجام دهید و بعد آن را به دیگران معرفی کنید تا با کد معرف شما در این اپلیکیشن ثبتنام کنند، در ازای این کار بلوبانک به شما پاداش میدهد. این بانک آنلاین که حالا به شبکه سراسری بانکی شتاب و شاپرک متصل است، تحت نظارت بانک سامان فعالیت میکند. این بانک برای کسانی که قادر به انجام حضوری امور بانکی خود نیستند، ایجاد شده و توانسته است با استراتژیهای هک رشد شناخته شود.